►Κυτταρικός κύκλος =Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή που θα διαιρεθεί το ευκαρυωτικό κύτταρο σε δύο θυγατρικά, έως τη στιγμή που τα θυγατρικά κύτταρα θα διαιρεθούν και πάλι. Περιλαμβάνει τη μεσόφαση και την κυτταρική διαίρεση. ►Μεσόφαση =Η μεγαλύτερη από τις φάσεις του κυτταρικού κύκλου, που χωρίζεται σε τρία στάδια, το G1, το S και το G2. ►G1 =Στάδιο της μεσόφασης, κατά το οποίο παρατηρείται αυξημένη μεταβολική δραστηριότητα. ►G2 =Στάδιο της μεσόφασης, κατά το οποίο το κύτταρο ασχολείται με τις τελευταίες προετοιμασίες, πριν προχωρήσει στη διαίρεσή του. ►s =Στάδιο της μεσόφασης, κατά το οποίο γίνεται ο αυτοδιπλασιασμός του DNA.
Το DΝΑ αποτελεί το γενετικό υλικό των κυττάρων. Η κατεύθυνση με την οποία η γενετική πληροφορία, που είναι καταγραμμένη στο μόριο του DΝΑ, «ρέει» προς τις πρωτεΐνες αποτελεί το κεντρικό δόγμα της Βιολογίας.
Το μόριο του DΝΑ έχει την ιδιότητα να αυτοδιπλασιάζεται και αυτό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη μεταβίβαση της γενετικής πληροφορίας.
Η κωδικοποιημένη πληροφορία μεταγράφεται σ' ένα άλλο μόριο, το αγγελιαφόρο RΝΑ (mRNA).
Λεξιλόγιο
►Ιός =Μικροοργανισμός χωρίς κυτταρική δομή, παράσιτο των ζώων, των φυτών, των μυκήτων και των βακτηρίων. ►DNA πολυμεράση =Ένζυμο που συμμετέχει στον αυτοδιπλασιασμό του DΝΑ. ►Μεταγραφή =Η διαδικασία κατά την οποία το DΝΑ κατευθύνει την παραγωγή του RΝΑ. ►RΝΑ πολυμεράση =Ένζυμο, που συμμετέχει στη μεταγραφή, συνδέοντας τα ριβονουκλεοτίδια που προστίθενται το ένα μετά το άλλο με φωσφοδιεστερικό δεσμό. ►Γονίδιο =Τμήμα DΝΑ με συγκεκριμένη αλληλουχία βάσεων, το οποίο μπορεί να μεταγραφεί. ►Μετάφραση =Η μετατροπή του γενετικού μηνύματος από τη γλώσσα των 4 βάσεων των νουκλεοτιδίων στη γλώσσα των 20 αμινοξέων, δηλαδή η διαδικασία με την οποία από το mRNA πραγματοποιείται η σύνθεση της πολυπεπτιδικής αλυσίδας. ►Γενετικός κώδικας =Ο κώδικας που μας δίνει τις αντιστοιχίες μεταξύ των διάφορων συνδυασμών οι οποίοι αποτελούν τρεις διαδοχικές βάσεις της αλυσίδας του mRNA και των 20 αμινοξέων. ►Κωδικόνιο =Μια συνεχής τριάδα βάσεων του mRNA, που κωδικοποιεί ένα συγκεκριμένο αμινοξύ. ►Αντικωδικόνιο =Τριάδα βάσεων στο RΝΑ, που είναι συμπληρωματική με το κωδικόνιο το οποίο «διαβάζει» κάθε φορά το ριβόσωμα. ►Ιστόνες =Πρωτεΐνες με βασικές ιδιότητες, που βρίσκονται στη χρωματίνη. ►Ομόλογα χρωμοσώματα =Ζευγάρι χρωμοσωμάτων, που είναι όμοια σε σχήμα και μέγεθος, έχουν τα κεντρομερίδιά τους στην ίδια θέση και περιέχουν γονίδια, που ελέγχουν την ίδια ιδιότητα. ►Αλληλόμορφα γονίδια =Γονίδια, που εδράζονται στην ίδια θέση των ομόλογων χρωμοσωμάτων, ελέγχουν την ίδια ιδιότητα, με τον ίδιο ή διαφορετικό ενδεχομένως τρόπο. ►Γονιδιακός τόπος =Γενετική περιοχή στην οποία εδράζονται τα αλληλόμορφα που ελέγχουν την ίδια ιδιότητα. ►Διπλοειδής οργανισμός (2n) =Ο οργανισμός του οποίου το κάθε χρωμόσωμα αντιπροσωπεύεται δύο φορές. ►Απλοειδής οργανισμός (n) =Ο οργανισμός του οποίου το κάθε χρωμόσωμα αντιπροσωπεύεται μία φορά. ►Γονότυπος (γενότυπος) =Το σύνολο των γονιδίων ενός ατόμου ή ενός κυττάρου. ►Ετερόζυγο =Άτομο ή κύτταρο του οποίου τα αλληλόμορφα που υπάρχουν σε έναν ή σε περισσότερους γονιδιακούς τύπους είναι διαφορετικά. ►Συνδεδεμένα γονίδια =Γονίδια, που βρίσκονται σε διαφορετικούς γονιδιακούς τόπους των ομόλογων χρωμοσωμάτων.
►Γαμέτης =Κύτταρο, που περιέχει το μισό αριθμό χρωμοσωμάτων των σωματικών κυττάρων, δηλαδή ένα χρωμόσωμα από κάθε ζευγάρι. Προέρχεται από τη μείωση. ►Σπερματοζωάριο =Ο αρσενικός γαμέτης των ζωικών οργανισμών. ►Ωάριο =Ο θηλυκός γαμέτης. ►Μίτωση =Ένας τύπος κυτταρικής διαίρεσης, κατά τον οποίο παράγονται δύο θυγατρικά κύτταρα που είναι γενετικά όμοια. ►Κυτταροπλασματική διαίρεση =Η διαίρεση του κυτταροπλάσματος. Η κυτοκίνηση στα ζωικά κύτταρα γίνεται με περιφερική αυλάκωση, ενώ στα φυτικά με το σχηματισμό φραγμοπλάστη. ►Αδελφές χρωματίδες =Κοντές, παχιές ταινίες από νουκλεοπρωτεΐνη, των οποίων το DΝΑ φέρει ταυτόσημες γενετικές πληροφορίες. Συγκρατούνται στο κεντρομερίδιο. ►Κεντρομερίδιο =Σχηματισμός στο χρωμόσωμα, που συγκρατεί τις αδελφές χρωματίδες. ►Άτρακτος =Σχηματισμός, που εμφανίζεται κατά την κυτταρική διαίρεση και συμβάλλει στη διανομή των χρωμοσωμάτων στα θυγατρικά κύτταρα. ►Πρόφαση =Το πρώτο στάδιο της μιτωτικής διαίρεσης, κατά το οποίο εμφανίζονται τα χρωμοσώματα και αρχίζει να σχηματίζεται η άτρακτος. ►Μετάφαση =Το δεύτερο στάδιο της μίτωσης, κατά το οποίο τα χρωμοσώματα τοποθετούνται στο ισημερινό επίπεδο κατά τυχαίο τρόπο. ►Ανάφαση =Το τρίτο στάδιο της μίτωσης, κατά το οποίο διαιρείται το κεντρομερίδιο και οι χρωματίδες κινούνται προς τους αντίθετους πόλους. ►Τελόφαση =Η τελευταία φάση της μίτωσης, κατά την οποία αποσυσπειρώνονται τα χρωμοσώματα, διαλύεται η άτρακτος και εμφανίζεται ο πυρηνικός φάκελος και ο πυρηνίσκος. ►Μείωση =Κυτταρική διαίρεση, κατά την οποία παράγονται κύτταρα με το μισό αριθμό χρωμοσωμάτων, για να γίνουν γαμέτες. ►Πρόφαση Ι =Πρόφαση της πρώτης μειωτικής διαίρεσης. Σ' αυτή γίνεται σύναψη των ομόλογων χρωμοσωμάτων και επιχιασμός. ►Επιχιασμός =Η ανταλλαγή χρωμοσωμικών τμημάτων μεταξύ των μη αδελφών χρωματίδων των ομόλογων χρωμοσωμάτων. ►Μετάφαση Ι =Η μετάφαση της πρώτης μειωτικής διαίρεσης, κατά την οποία τα ζεύγη των ομόλογων χρωμοσωμάτων τοποθετούνται στο ισημερινό επίπεδο σε στίχους. ►Ανάφαση Ι =Στάδιο της πρώτης μειωτικής διαίρεσης, κατά το οποίο ένα ομόλογο χρωμόσωμα πάει προς τον έναν πόλο και το άλλο προς τον άλλο. ►Τελόφαση Ι =Η τελόφαση της πρώτης μειωτικής διαίρεσης, κατά την οποία τα δύο θυγατρικά κύτταρα έχουν απλοειδή αριθμό χρωμοσωμάτων. ►Πρόφαση ΙΙ =Η πρόφαση της δεύτερης μείωσης. ►Μετάφαση II =Η μετάφαση της δεύτερης μειωτικής διαίρεσης. ►Ανάφαση ΙΙ =Στάδιο της δεύτερης μειωτικής διαίρεσης, κατά το οποίο διαιρείται το κεντρομερίδιο και μετακινούνται οι χρωματίδες προς τους αντίθετους πόλους. ►Τελόφαση ΙΙ =Η τελόφαση της δεύτερης μειωτικής διαίρεσης. ►Καρυότυπος =Η απεικόνιση των χρωμοσωμάτων, όπου φαίνεται ο αριθμός, το μέγεθος και το σχήμα των χρωμοσωμάτων ενός οργανισμού.
Η διαδικασία της μίτωσης περιγράφει τον τρόπο πολλαπλασιασμού των κυττάρων, όταν από ένα κύτταρο προκύπτουν 2 νέα όμοια μεταξύ τους.Ενώ η διαδικασία της μείωσης περιγράφει τον τρόπο παραγωγής γαμετών (ωάρια και σπερματοζωάρια), όταν από ένα κύτταρο προκύπτουν 4 κύτταρα με το 1/2 (μισό) γενετικό υλικό (DNA).
►Μίτωση (animation) ►Μείωση (animation) Η μείωση αποτελεί την πιο πολύπλοκη διαδικασία όχι μόνο επειδή εμπεριέχει δύο διαιρέσεις και δημιουργεί τα γεννητικά κύτταρα, αλλά και επειδή αποτελεί το βασικό μηχανισμό της εμφάνισης της βιοποικιλότητας, μέσω του διαχωρισμού των αλληλόμορφων γονιδίων (2ος νόμος του Μέντελ), της ανεξαρτησίας των γονιδίων (3ος νόμος του Μέντελ), της χιασματυπίας και της τυχαίας κατανομής των χρωματοσωμάτων κατά τη μετάφαση της πρώτης μειωτικής διαίρεσης. Μια εξαιρετική προσομοίωση που επεξηγεί με πολύ καλό τρόπο όλες τις φάσεις της μείωσης. Περιλαμβάνει παρουσίαση της μείωσης, με αφήγηση (στα αγγλικά) ή χωρίς, συμπεράσματα και ένα μικρό τεστ. ►Ελεύθερος συνδυασμός αλληλόμορφων (animation) ► Ελεύθερος συνδυασμός και ποικιλομορφία γαμετών (animation)
►Μετάλλαξη =Κληρονομήσιμη αλλαγή του γενετικού υλικού. ►Γονιδιακές μεταλλάξεις =Αλλαγές του γενετικού υλικού, που προέρχονται από κάποια αλλαγή των βάσεων στο μόριο του DΝΑ.
γ. Άλλες πηγές
δ. Πρόσθετο υλικό (Εργασίες - e books)
4.5. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ
α. Εκτενής θεωρία doc
β. Περίληψη-Λεξιλόγιο
Περίληψη
Στα ευκαρυωτικά κύτταρα υπάρχουν δύο τύποι κυτταρικής διαίρεσης, η μίτωση και η μείωση.Η μίτωση περιλαμβάνει την πυρηνική διαίρεση και την κυτταροπλασματική διαίρεση. Η πυρηνική διαίρεση περιλαμβάνει τέσσερα στάδια: την πρόφαση, τη μετάφαση, την ανάφαση και την τελόφαση.Τα δυο θυγατρικά κύτταρα που προκύπτουν έχουν τον ίδιο αριθμό χρωμοσωμάτων με το αρχικό.Η μείωση γίνεται στους αμφιγονικά αναπαραγόμενους οργανισμούς και μέσω αυτής παράγονται οι γαμέτες, που έχουν το μισό αριθμό χρωμοσωμάτων από το αρχικό κύτταρο. Περιλαμβάνει δυο διαδοχικές κυτταροδιαιρέσεις, την πρώτη μειωτική διαίρεση και τη δεύτερη μειωτική διαίρεση.Κατά τη διαίρεση των προκαρυωτικών κυττάρων δε συμβαίνει μίτωση.Οι κληρονομήσιμες αλλαγές του γενετικού υλικού λέγονται μεταλλάξεις και διακρίνονται σε γονιδιακές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες.Με τη Γενετική Μηχανική μεταφέρεται γενετικό υλικό από έναν οργανισμό σ' έναν άλλο.
Λεξιλόγιο
►Ανασυνδυασμένο DNA =Πλασμιδικό DΝΑ ενωμένο με τμήμα DΝΑ από έναν άλλο οργανισμό. ►PCR (αλυσωτή αντίδραση πολυμεράσης) =Τεχνική με την οποία ένα οποιοδήποτε τμήμα DΝΑ πολλαπλασιάζεται ταχύτατα στο δοκιμαστικό σωλήνα.