Κύτταρο: Η Θεμελιώδης Μονάδα της Ζωής
2.1. Το Ευκαρυωτικό Κύτταρο
α. Εκτενής θεωρία doc
β. Περίληψη-Λεξιλόγιο
Η θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα όλων των οργανισμών είναι το κύτταρο. Η λειτουργία των οργανισμών είναι το αποτέλεσμα της συλλογικής δράσης και αλληλεπίδρασης των κυττάρων που τους αποτελούν. Το κύτταρο έχει σχετικά μικρό όγκο και περιβάλλεται από την πλασματική μεμβράνη.
►Κύτταρο = Η θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα, που εκδηλώνει το φαινόμενο της ζωής.
►Προκαρυωτικό κύτταρο = Το κύτταρο που δεν διαθέτει μεμβράνη για να περιβάλλει το γενετικό του υλικό.
►Ευκαρυωτικό κύτταρο = Το κύτταρο το οποίο έχει σχηματισμένο πυρήνα.
►Πυρήνας = Οργανίδιο των ευκαρυωτικών κυττάρων, που περιβάλλεται από μεμβράνη και περιέχει το γενετικό υλικό του κυττάρου.
γ. Άλλες πηγές
►Σημειώσεις Βιολογίας Β΄Λυκείου 2.1 Το πορτρέτο του Ευκαρυωτικού κυττάρου
δ. Πρόσθετο υλικό (Εργασίες - e books)
2.2. Πλασματική Μεμβράνη
α. Εκτενής θεωρία doc
β. Περίληψη-Λεξιλόγιο
Η πλασματική μεμβράνη: α) ελέγχει το είδος των ουσιών που εισέρχονται ή εξέρχονται από το κύτταρο. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με παθητική διάχυση είτε με ενεργητική μεταφορά ή με ενδοκύττωση και εξωκύττωση. β) Συμμετέχει στην υποδοχή και ερμηνεία μηνυμάτων από το περιβάλλον.
►Πλασματική μεμβράνη = Το περίβλημα ανάμεσα στο κυτταρόπλασμα και στο εξωτερικό περιβάλλον. Είναι εκλεκτικά διαπερατή και λειτουργεί ως δέκτης μηνυμάτων.
►Μοντέλο ρευστού μωσαϊκού = Μοντέλο δομής των μεμβρανών, από διπλοστιβάδα φωσφολιπιδίων κυρίως, με παρεμβολή ανάμεσά τους μορίων στεροειδών, πρωτεϊνών, γλυκοπρωτεϊνών και γλυκολιπιδίων.
►Γλυκοπρωτεΐνη = Σύνθετη πρωτεΐνη, που περιέχει στο μόριό της σάκχαρα.
►Γλυκοκάλυκας = Στρώμα ολιγοσακχαριτών, που βρίσκεται στην εξωτερική επιφάνεια της πλασματικής μεμβράνης.
►Στοιχειώδης μεμβράνη = Κάθε μεμβράνη που αποτελείται από λιπιδική διπλοστιβάδα και από πρωτεΐνες.
►Παθητική μεταφορά = Τύπος μεταφοράς ουσιών μέσω της μεμβράνης χωρίς κατανάλωση ενέργειας.
►Ενεργητική μεταφορά = Μεταφορά ουσιών από περιοχή χαμηλής συγκέντρωσης σε περιοχή υψηλής συγκέντρωσης με κατανάλωση ενέργειας.
►Διάχυση = Η κίνηση των μορίων από περιοχή υψηλής συγκέντρωσης σε περιοχή χαμηλής συγκέντρωσης.
►Ώσμωση = Ειδική περίπτωση διάχυσης μορίων νερού, μέσω μιας ημιπερατής μεμβράνης, από διάλυμα χαμηλής συγκέντρωσης της ουσίας σε διάλυμα μεγαλύτερης συγκέντρωσης.
►Ιόν = Φορτισμένο άτομο ή συγκρότημα ατόμων.
►Αντλία K+-Na+ = Μηχανισμός ενεργητικής μεταφοράς ιόντων K+, Na+ μέσω μεμβράνης.
►Ενδοκύττωση = Μηχανισμός εισαγωγής στο εσωτερικό του κυττάρου μέσω της πλασματικής μεμβράνης, ουσιών μεγάλου μοριακού βάρους, με κατανάλωση ενέργειας.
►Κυστίδιο = Σφαιρικός σχηματισμός από στοιχειώδη μεμβράνη μέσα στο ευκαρυωτικό κύτταρο.
►Εξωκύττωση = Αντίστροφη της ενδοκύττωσης. Ένα κυστίδιο που περιέχει την ουσία που πρέπει να αποβληθεί συντήκεται με την πλασματική μεμβράνη και αποβάλλει το περιεχόμενό του εκτός του κυττάρου.
►Φαγοκύττωση = Ενδοκύττωση ολόκληρου κυττάρου με σκοπό την θρέψη ή την άμυνα.
γ. Άλλες πηγές
►Διάχυση & Ώσμωση (pps)
► Εξωκύττωση & Ενδοκύττωση (βίντεο)
► Ενδοκύττωση (βίντεο)
► Φαγοκύττωση (βίντεο)
► Η αμοιβάδα τρέφεται (βίντεο)
Μια αμοιβάδα φαγοκυτταρώνει ένα μονοκύτταρο Πρώτιστο, που ονομάζεται chilomonas
► Η διαδικασία της Φαγοκύττωσης (βίντεο)
►Σημειώσεις Βιολογίας Β΄Λυκείου 2.2 Πλασματική μεμβράνη
δ. Πρόσθετο υλικό (Εργασίες - e books)
-
Εμμανουήλ Φραγκούλης (Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών)
►e-class Ιδιότητες Μεμβρανών (4.pdf, 5.pdf, 6.pdf, 7.pdf)
2.3. Εσωτερικό του Κυττάρου-Κυτταρικά Οργανίδια
α. Εκτενής θεωρία doc
β. Περίληψη-Λεξιλόγιο
Ένα τυπικό κύτταρο περιέχει στο κυτταρόπλασμά του: Τον πυρήνα, που περιβάλλεται από τον πυρηνικό φάκελο και φέρει στο εσωτερικό του το γενετικό υλικό. Το ενδομεμβρανικό σύστημα, που περιλαμβάνει τα οργανίδια: ενδοπλασματικό δίκτυο (αδρό και λείο), σύμπλεγμα Golgi, λυσοσώματα, υπεροξειδιοσώματα και κενοτόπια (πεπτικά ζωικά κύτταρα και χυμοτόπια στα φυτικά). Τους μετατροπείς ενέργειας, δηλαδή τα μιτοχόνδρια και τους χλωροπλάστες. Τον κυτταρικό σκελετό, που αποτελείται από σχηματισμούς πρωτεϊνικής φύσης, τους μικροσωληνίσκους, τα μικροϊνίδια και τα ενδιάμεσα ινίδια. Τα φυτικά κύτταρα διαφέρουν από τα ζωικά, γιατί τα πρώτα περιέχουν χλωροπλάστες, περιβάλλονται από κυτταρικό τοίχωμα και στερούνται κεντροσωματίου.
►Κυτταρόπλασμα (το πρωτόπλασμα) = Ο χώρος εσωτερικά της πλασματικής μεμβράνης.
►Οργανίδια = Δομές, με συγκεκριμένη λειτουργία καθένα από αυτά, στο κυτταρόπλασμα του ευκαρυωτικού κυττάρου.
►Πυρηνικός φάκελος = Το περίβλημα του πυρήνα, που αποτελείται από δύο στοιχειώδεις μεμβράνες, μια εσωτερική και μια εξωτερική.
►Πυρηνόπλασμα = Ημίρρευστη ουσία στο εσωτερικό του πυρήνα.
►Πυρηνικοί πόροι = Ανοίγματα στον πυρηνικό φάκελο, που σχηματίζονται από τη συνένωση της εξωτερικής και της εσωτερικής πυρηνικής μεμβράνης.
►Πυρηνίσκος = Δομή μέσα στον πυρήνα, που αποτελείται από DΝΑ και RNA. Είναι υπεύθυνος για τη σύνθεση του rRNA.
►Οργανωτής πυρηνίσκου = Πυκνή ινώδης περιοχή του πυρηνίσκου, που δημιουργείται από τη συνένωση τμημάτων ορισμένων χρωμοσωμάτων.
►Ενδομεμβρανικό σύστημα = Σύστημα μεμβρανών στο κυτταρόπλασμα του ευκαρυωτικού κυττάρου, που συνδέονται λειτουργικά. Περιλαμβάνει το ενδοπλασματικό δίκτυο, το σύμπλεγμα Golgi, τα λυσοσώματα, τα υπεροξειδιοσώματα και τα κενοτόπια.
►Ενδοπλασματικό δίκτυο (Ε.Δ.) = Σύνολο αγωγών και κύστεων, που διασχίζει και διαμερισματοποιεί το κυτταρόπλασμα.
►Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο = Ε.Δ. που φέρει στην εξωτερική του επιφάνεια, ριβοσώματα.
►Λείο ενδοπλασματικό δίκτυο = Ε.Δ. χωρίς ριβοσώματα στην εξωτερική του επιφάνεια.
►Ριβόσωμα = Μικρός σφαιρικός σχηματισμός από rRNA και πρωτεΐνες χωρίς στοιχειώδη μεμβράνη, στον οποίο επιτελείται η πρωτεϊνοσύνθεση.
►Σύμπλεγμα Golgi = Σύνολο οργανιδίων από παράλληλους πεπλατυσμένους σάκους με στοιχειώδη μεμβράνη.
►Λυσόσωμα = Σφαιρικό οργανίδιο, που περιέχει υδρολυτικά ένζυμα.
►Υπεροξειδιοσώματα = Μικρά σφαιρικά κυστίδια, που περιέχουν οξειδωτικά ένζυμα.
►Κενοτόπια = Κυστίδια, που περιβάλλονται από απλή στοιχειώδη μεμβράνη και περιέχουν ένα υδατώδες υγρό.
►Χυμοτόπια = Κενοτόπια των φυτικών κυττάρων.
►Χλωροπλάστης = Οργανίδιο των φωτοσυνθετικών κυττάρων, στο οποίο γίνεται η διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Ανήκει στα πλαστίδια.
►Στρώμα = Η θεμέλια ρευστή ουσία του χλωροπλάστη.
►Θυλακοειδή = Πεπλατυσμένα μεμβρανώδη κυστίδια στο στρώμα του χλωροπλάστη.
►Grana = Θυλακοειδή τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο.
►Ελασμάτια = Μεμονωμένα θυλακοειδή στο στρώμα του χλωροπλάστη, που περιέχουν φωτοσυνθετικές χρωστικές.
►Πλαστίδια = Κατηγορία οργανιδίων στα φυτικά κύτταρα.
►Αμυλοπλάστης = Πλαστίδιο, που αποθηκεύει άμυλο.
►Χρωμοπλάστης = Πλαστίδιο που περιέχει χρωστικές και βρίσκεται στα άνθη, στα φύλλα και στους καρπούς.
►Μιτοχόνδριο = Οργανίδιο, που παράγει ενέργεια με τη μορφή του ΑΤΡ.
►Μήτρα = Παχύρρευστη μάζα μέσα από την εσωτερική μεμβράνη των μιτοχονδρίων.
►Μικροϊνίδια = Συστατικά του κυτταρικού σκελετού, που αποτελούνται από την πρωτεΐνη ακτίνη και συμμετέχουν στην κίνηση του κυττάρου.
►Ενδιάμεσα ινίδια = Συστατικά του κυτταρικού σκελετού με διάμετρο ενδιάμεσου μεγέθους από αυτήν των μικροσωληνίσκων και των μικροϊνιδίων.
►Κεντροσωμάτιο = Οργανίδιο στα ζωικά κύτταρα, που αποτελείται από δύο κεντριόλια, συμβάλλει στην κυτταρική διαίρεση. Υπεύθυνο για το σχηματισμό μικροσωληνίσκων.
►Κυτταρικό τοίχωμα = Ανθεκτικό εξωτερικό περίβλημα, το οποίο στα φυτά αποτελείται κυρίως από κυτταρίνη.
γ. Άλλες πηγές
►Βιβλίο Βιολογίας Γ. Π. Β΄ Λυκείου Κεφάλαιο 2 ή 2. Το κύτταρο δομική και λειτουργική μονάδα της ζωής
►Σημειώσεις Βιολογίας Β΄Λυκείου 2.3 Μια περιήγηση στο εσωτερικό του κυττάρου
►Απεικόνιση κυτταρικής μεμβράνης
1.Φωσφολιπίδια 2. Χοληστερόλη 3. Γλυκολιπίδια 4. Σάκχαρα 5,6,7,8. Πρωτεΐνες
►Ενδοπλασματικό δίκτυο
Ηλεκτρονιομικροφωτογραφία αδρού ενδοπλασματικού δικτύου γύρω από τον πυρήνα (κάτω δεξιά). Οι σκούροι μικροί κύκλοι είναι τα μιτοχόνδρια.
►Σωμάτιο (ή σύμπλοκο ή σύμπλεγμα) Golgi ή δικτυόσωμα
Ηλεκτρονιομικροφωτογραφία του σωματίου Golgi
►Διάγραμμα της εκκριτικής διαδικασίας από το ενδοπλασματικό δίκτυο (πορτοκαλί χρώμα) και του σωματίου Golgi (ροζ χρώμα)
(1) Πυρηνική μεμβράνη, (2) Πυρηνικός πόρος, (3) Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο,(4) Λείο ενδοπλασματικό δίκτυο, (5) Ριβόσωμα του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου, (6) Μεταφερόμενες πρωτεΐνες, (7) Κυστίδια, (8) Σύμπλεγμα Golgi, (9) Πλευρά cis Golgi, (10) Πλευρά trans Golgi, (11) Ενδιάμεση περιοχή.
►Υπεροξειδιοσώματα
Βασική δομή υπεροξειδιοσώματος
►Μιτοχόνδριο
Ηλεκτρονιομικροφωτογραφία μιτοχονδρίου
Διάγραμμα ζωικού μιτοχονδρίου
►Πλαστίδια
Διαφοροποίηση πλαστιδίων
►Χλωροπλάστης
Χλωροπλάστες στο εσωτερικό φυτικών κυττάρων του Plagiomnium affine
Ηλεκτρονιομικροφωτογραφία ενός χλωροπλάστη
Λεπτομερής δομή χλωροπλάστη: 1. εξωτερική μεμβράνη 2. χώρος μεταξύ των μεμβρανών 3. εσωτερική μεμβράνη (1+2+3: φάκελος) 4. στρώμα (υδατικό διάλυμα) 5. εσωτερικό θυλακοειδούς (lumen) 6. μεμβράνη θυλακοειδούς 7. granum (σωρός θυλακοειδών) 8. θυλακοειδές (lamella) 9. αμυλόκοκκος 10. ριβοσώματα 11. DNA 12. σταγονίδια λιπιδίων
►Αμυλοπλάστης
Αμυλοπλάστες πατάτας (Solanum tuberosum)
►Μικροσωληνίσκοι
►Μικροσωληνίσκοι
δ. Πρόσθετο υλικό (Εργασίες - e books)
