Εισαγωγή. Η Βιολογία στη ζωή μας

α. Εκτενής θεωρία ppt

►Η Βιολογία στη ζωή μας, ppt, από Βασίλης Πιτσιλαδής

►Η επιστημονική μέθοδος, ppt, από Βασίλης Πιτσιλαδής

β. Περίληψη-Λεξιλόγιο

γ. Άλλες πηγές

►Βιβλίο Βιολογίας Γ. Π. Β΄ ΛυκείουΕΙΣΑΓΩΓΗ ή 0. Εισαγωγή

Χημική Σύσταση του Κυττάρου

1.1. Η Χημεία της ζωής

α. Εκτενής θεωρία doc

β. Περίληψη-Λεξιλόγιο

Στους οργανισμούς επικρατούν τα στοιχεία άνθρα­κας, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο (96% κ.β.), γιατί αυτά εξα­σφαλίζουν τη σταθερότητα και ποικιλομορφία στα βιομόρια. ►Ιχνοστοιχεία = χημικά στοιχεία στους οργανισμούς, σε ποσοστό μέχρι 0,01% κ.β., απαραίτητα όμως για σημαντικές λειτουργίες.

γ. Άλλες πηγές

►1ο Κεφ. Εισαγωγικές Έννοιες

δ. Πρόσθετο υλικό (Εργασίες - e books)

1.2. Μακρομόρια

α. Εκτενής θεωρία doc

β. Περίληψη-Λεξιλόγιο

Μέσα στα κύτταρα οι δομικοί λίθοι ενώνονται μεταξύ τους με ομοιοπολικούς δεσμούς σχηματίζοντας τα μακρομόρια. Τα αμινοξέα ενώνονται μεταξύ τους με πεπτιδικό δεσμό σχηματίζοντας τις πρωτεΐνες, που έ­χουν δομικό και λειτουργικό ρόλο. Τα νουκλεοτίδια ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζο­ντας τα νουκλεϊκά οξέα (DΝΑ και RΝΑ). Το DΝΑ δο­μείται από δεσοξυριβονουκλεοτίδια, ενώ το RΝΑ δο­μείται από ριβονουκλεοτίδια και εμφανίζεται ως αγγελιαφόρο RΝΑ (mRNA), ως μεταφορικό RΝΑ (tRNA) και ως ριβοσωμικό RΝΑ (rRNA). Τα μόρια της γλυκόζης ενώνονται μεταξύ τους σχημα­τίζοντας πολυσακχαρίτες. Οι πολυσακχαρίτες άμυλο και γλυκογόνο έχουν απoταμιευτικό ρόλο, ενώ η κυτ­ταρίνη δομικό ρόλο. Μια άλλη κατηγορία οργανικών ενώσεων μεγάλου μο­ριακού βάρους είναι τα λιπίδια, που διακρίνονται σε ουδέτερα λίπη, σε φωσφολιπίδια και σε στεροειδή. Τα ουδέτερα λίπη είναι αποθήκες ενέργειας. Τα φωσφο­λιπίδια έχουν δομικό ρόλο και από τα στεροειδή η χο­ληστερόλη αποτελεί συστατικό των μεμβρανών των ζωικών κυττάρων. ►Μονομερές = χημική ένωση μικρού μοριακού βάρους που αποτελεί την επαναλαμβανόμενη δομική μονάδα των πολυμερών.
►Πολυμερές = μακρομόριο που σχηματίζεται από τη σύνδεση πολλών ίδιων συνήθως, και ενίοτε διαφορετικών, μικρών μορίων (μονομερή).
►Μακρομόρια = μόρια υψηλού μοριακού βάρους (103 - 109). Γενικά ως "βιολογικά μακρομόρια" χαρακτηρίζονται σύνθετες οργανικές ενώσεις μεγάλου μοριακού βάρους, που είναι συνήθως και πολυμερή δεδομένου ότι αποτελούνται από επαναλαμβανόμενες μονάδες (μονομερή).
►Συμπύκνωση = χημικός μηχανισμός σύνδεσης δύο (ή και περισσότερων) μονομερών με ομοιοπολικό δεσμό κατά τον οποίο το ένα μονομερές χάνει άτομο υδρογόνου (Η) ενώ το άλλο χάνει μια υδροξυλομάδα (ΟΗ). Δηλαδή αφαιρείται συνολικά ένα μόριο νερού.
►Υδρόλυση = χημικός μηχανισμός διάσπασης των μακρομορίων στα μονομερή τους και γίνεται με προσθήκη μορίων νερού.
►Αμινοξύ = Δομικός λίθος (μονομερές) των πρωτεϊνών, που αποτελείται από ένα άτομο Η, μια αμινομάδα, μια καρβοξυλομάδα και μια πλευρική ομάδα (R), ενωμένα σ' ένα κοινό άτομο άνθρακα.
►Σταθερό τμήμα αμινοξέος = αποτελείται από ένα άτομο υδρογόνου (-H), μία αμινομάδα (-NH2) και μία καρβοξυλομάδα (-COOH), ενωμένα σε ένα κοινό άτομο άνθρακα.
►Πλευρική αμάδα = το μεταβλητό τμήμα ενός αμινοξέος με διαφορετική κάθε φορά δομή.
►Πεπτιδικός δεσμός = ομοιοπολικός χημικός δεσμός, που σχηματίζεται από την ένωση δύο αμινοξέων με συμπύκνωση, όταν από την καρβοξυλομάδα του πρώτου χάνεται μια υδροξυλομάδα (ΟΗ) και από την αμινομάδα του δεύτερου ένα άτομο υδρογόνου (Η), με αφαίρεση συνολικά ενός μορίου νερού.
►Διπεπτίδιο = μόριο, που αποτελείται από δύο αμινοξέα συνδεδεμένα με πεπτιδικό δεσμό.
►Τριπεπτίδιο = μόριο, που αποτελείται από τρία αμινοξέα συνδεδεμένα με πεπτιδικούς δεσμούς.
►Πολυπεπτιδική αλυσίδα = πολυμερές από τουλάχιστον 50 αμινοξέα.
►Πρωτοταγής δομή = η αλληλουχία των αμινοξέων στην πολυπεπτιδική αλυσίδα.
►Δευτεροταγής δομή = το δεύτερο επίπεδο οργάνωσης των πρωτεϊνών, όπου η πολυπεπτιδική αλυσίδα αναδιπλώνεται και αποκτά είτε ελικοειδή είτε πτυχωτή μορφή.
►Τριτοταγής δομή = η αναδίπλωση της ελικοειδούς ή πτυχωτής πολυπεπτιδικής αλυσίδας στο χώρο, ώστε να αποκτήσει μια καθορισμένη μορφή.
►Τεταρτοταγής δομή = διαμόρφωση των πρωτεϊνών, όταν αποτελούνται από περισσότερες της μίας πολυπεπτιδικές αλυσίδες, με συνδυασμό των επιμέρους πολυπεπτιδικών αλυσίδων σε ένα ενιαίο πρωτεϊνικό μόριο.
►Αιμοσφαιρίνη = Σφαιρική πρωτεΐνη, συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα, με χαρακτηριστική τεταρτοταγή δομή.
►Κολλαγόνο = Δομική πρωτεΐνη του συνδετικού ιστού.
►Μετουσίωση = η καταστροφή της τρισδιάστατης δομής μιας πρωτεΐνης από ακραίες τιμές του pH και της θερμοκρασίας.
►Αλβουμίνη αυγού (ωαλβουμίνη) = Διαλυτή πρωτεΐνη στο ασπράδι των αυγών.
►Δομικές = πρωτεΐνες που αποτελούν δομικά συστατικά των κυττάρων.
►Λειτουργικές = πρωτεΐνες που συμβάλλουν στις διάφορες λειτουργίες.
►Ακτίνη = Σφαιρική πρωτεΐνη, συστατικό των μικροϊνιδίων.
►Μυοσίνη = Πρωτεΐνη, συστατικό των μυϊκών κυττάρων.
►Αμυλάση = Τύπος ενζύμου, που διασπά το άμυλο.
►Θρυψίνη = Ένζυμο, που παράγεται από το πάγκρεας και υδρολύει πρωτεΐνες.
►Πεψίνη = Ένζυμο, που παράγεται από το στομάχι και υδρολύει πρωτεΐνες.
►Νουκλεϊνικά οξέα (DNA και RΝΑ) = Μακρομόρια, που αποτελούνται από νουκλεοτίδια.
►DNA (Δεσοξυριβονουκλεϊνικό οξύ) = Νουκλεϊνικό οξύ, που αποτελείται από δεσοξυριβονουκλεοτίδια, είναι το γενετικό υλικό και κατευθύνει τη σύνθεση πρωτεϊνών στα κύτταρα.
►RΝΑ (Ριβονουκλεϊνικό οξύ) = Νουκλεϊνικό οξύ, που αποτελείται από ριβονουκλεοτίδια και συμμετέχει στη σύνθεση πρωτεϊνών στα κύτταρα.
►Νουκλεοτίδιο = Χημική ένωση, που αποτελείται από μια έως τρεις φωσφορικές ομάδες, από μια πεντόζη (σάκχαρο με πέντε άτομα άνθρακα) και μια οργανική αζωτούχα βάση.
►Δεσοξυριβονουκλεοτίδιο = Νουκλεοτίδιο του DNA, που αποτελείται από δεσοξυριβόζη, από ένα έως τρία μόρια φωσφορικού οξέος και από μια αζωτούχα βάση (αδενίνη, γουανίνη, κυτοσίνη, θυμίνη).
►Ριβονουκλεοτίδιο = Νουκλεοτίδιο, που αποτελείται από τη ριβόζη, από ένα έως τρία μόρια φωσφορικού οξέος και από μία αζωτούχα βάση (αδενίνη, γουανίνη, ουρακίλη, κυτοσίνη).
►Πεντόζη = Μονοσακχαρίτης με 5 άτομα άνθρακα στο μόριό του, συστατικό των ριβονουκλεοτιδίων.
►Δεσoξυριβόζη = Μονοσακχαρίτης με πέντε άτομα άνθρακα, συστατικό των δεσοξυριβονουκλεοτιδίων.
►Ριβόζη = Μονοσακχαρίτης με πέντε άτομα άνθρακα, συστατικό των ριβονουκλεοτιδίων.
►Αδενίνη (A) = Αζωτούχα βάση των νουκλεοτιδίων, που ανήκει στις πουρίνες.
►Γουανίνη(G) = Αζωτούχα βάση των νουκλεοτιδίων, που ανήκει στις πουρίνες.
►Θυμίνη (T) = Αζωτούχα βάση των δεσοξυριβονουκλεοτιδίων, που ανήκει στις πυριμιδίνες.
►Κυτοσίνη (C) = Αζωτούχα βάση των νουκλεοτιδίων, που ανήκει στις πυριμιδίνες.
►Ουρακίλη (U) = Αζωτούχα βάση των ριβονουκλεοτιδίων, που ανήκει στις πυριμιδίνες.
►Πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα = Πολυμερές από χιλιάδες νουκλεοτίδια.
►Φωσφοδιεστερικός δεσμός = Ομοιοπολικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο νουκλεοτίδια.
►Μοντέλο διπλής έλικας =Μοντέλο για τη δομή του DNA.
►Συμπληρωματικές βάσεις = Τα ζεύγη των αζωτούχων βάσεων Α-Τ, Α-U και G-C.
►Γενετικό υλικό =Το σύνολο των μορίων του DNA ενός κυττάρου (στον πυρήνα, στα μιτοχόνδρια και στους χλωροπλάστες).
►Αγγελιαφόρο RΝΑ (mRNA) = Είδος RΝΑ, που μεταφέρει την πληροφορία για τη σύνθεση μιας πολυπεπτιδικής αλυσίδας από το DΝΑ στα ριβοσώματα.
►Μεταφορικό RΝΑ (tRNA) = Είδος RNA, που μεταφέρει τα αμινοξέα στα ριβοσώματα για να χρησιμοποιηθούν στη σύνθεση των πρωτεϊνών του κυττάρου.
►Ριβοσωμικό RΝΑ (rRNA) = Είδος RNA, δομικό συστατικό των ριβοσωμάτων.
►Υδατάνθρακες = Οργανικές ενώσεις, που περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο. Η αναλογία ατόμων υδρογόνου και οξυγόνου σ’ αυτές είναι πάντα η ίδια (2: 1).
►Μονοσακχαρίτης = Υδατάνθρακας, που αποτελείται από 3 άτομα άνθρακα (τριόζη) ή από 5 άτομα άνθρακα (πεντόζη) ή από 6 άτομα άνθρακα (εξόζη).
►Γλυκόζη = Μονοσακχαρίτης με έξι άτομα άνθρακα (εξόζη), που αποτελεί δομικό συστατικό δισακχαριτών, πολυσακχαριτών και άλλων ουσιών.
►Γαλακτόζη = Μονοσακχαρίτης με έξι άτομα άνθρακα (εξόζη), που αποτελεί δομικό συστατικό της λακτόζης.
►Δισακχαρίτης = Υδατάνθρακας από δυο μονοσακχαρίτες (π.χ. μαλτόζη= γλυκόζη + γλυκόζη, σακχαρόζη= γλυκόζη + φρουκτόζη και λακτόζη = γλυκόζη + γαλακτόζη).
►Φρουκτόζη = Μονοσακχαρίτης με έξι άτομα άνθρακα στο μόριό του.
►Πολυσακχαρίτης = Πολυμερές από συνένωση πολλών μορίων μονοσακχαριτών.
►Κυτταρίνη = Δομικός πολυσακχαρίτης στα φυτικά κύτταρα, συστατικό του κυτταρικού τοιχώματος.
►Άμυλο = Αποταμιευτικός πολυσακχαρίτης στα φυτικά κύτταρα.
►Γλυκογόνο = Αποταμιευτικός πολυσακχαρίτης στα ζωικά κύτταρα, που αποθηκεύεται στο ήπαρ και στους μυς.
►Λιπίδια = Οργανικές ενώσεις αδιάλυτες στο νερό, που περιέχουν στο μόριό τους άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα ουδέτερα λίπη, τα φωσφολιπίδια και τα στεροειδή.
►Λιπαρά οξέα = Οργανικά οξέα κορεσμένα ή ακόρεστα, που προκύπτουν από την υδρόλυση των λιπιδίων.
►Ουδέτερα λίπη (τριγλυκερίδια) = Εστέρες της γλυκερόλης με 3 μόρια λιπαρών οξέων.
►Γλυκερόλη = Οργανική ένωση (τριόζη), που αποτελεί δομικό συστατικό λιπιδίων.
►Φωσφολιπίδιο =Εστέρας της γλυκερόλης με 2 μόρια λιπαρών οξέων, 1 μόριο φωσφορικού οξέος και 1 μικρό πολικό μόριο.
►Υδρόφιλη ομάδα = Πολική ομάδα, διαλυτή στο νερό.
►Υδρόφοβη ομάδα = Μη πολική ομάδα, αδιάλυτη στο νερό.
►Δυνάμεις συνάφειας = Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μορίων του νερού και άλλων ειδών μορίων.
►Δυνάμεις συνοχής = Οι δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μορίων του νερού χάρη στον πολικό χαρακτήρα του.
►Στεροειδή = Κατηγορία λιπιδίων, που διαθέτουν ένα σκελετό από 4 ανθρακικούς δακτυλίους.
►Χοληστερόλη = Ουσία που ανήκει στα στεροειδή, συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών των ζωικών κυττάρων και είναι υπεύθυνη για το φράξιμο των αγγείων.

γ. Άλλες πηγές

►Δομή του DNA (animation) ►Μακρομόρια-Πρωτεΐνες

►Πρωτεΐνες: Διαδεδομένες, πολύπλοκες και εύθραυστες (pps) ►Επίπεδα οργάνωσης πρωτεϊνών (Δομές)

►Βιβλίο Βιολογίας Γ. Π. Β΄ Λυκείου Κεφάλαιο 1 ή 1. Χημική σύσταση του κυττάρου

δ. Πρόσθετο υλικό (Εργασίες - e books)